Gulistan Gulmuş

 

RIHA - Nûbihar Mistefa, nirxandina pirsgirêkên piralî yên ku jin di sala 2025’an de li Rojhilata Navîn pê re rû bi rû mane kir û derbarê têkoşîna gerdûnî ya ku wan pêşxistiye de, got, "Sedsala 21’ê dê sedsala jinan be." Nûbihar Mistefa, tekez kir ku têkoşîna azadiya jinan xwedî karekterek e ku ji sînorên herêmî derbas dibe û destnîşan kir ku Abdullah Ocalan bi perspektîfa xwe ya aştî û civakek demokratîk însiyatîf girtiye ser xwe da ku pirsgirêkên kronîk ên li Rojhilata Navîn çareser bike.

 

Ji bo jinên ku li Rojhilata Navîn dijîn, sala 2025 salek bû ku bi şert û mercên jiyanê yên dijwartir û ji ber şer û tundûtûjiya dewletê girantir dibûn. Dewlet û avahiyên feodal, ku ji hêla zîhniyetek serdest a mêr ve hatine şekilkirin, bi awayekî sîstematîk jinan di her aliyê jiyanê de hedef digirin. Li Filistînê, jinan di nav bombebaran û koçberiya bi darê zorê de ji bo ji nû ve avakirina jiyana xwe têkoşiyan; li Iraqê, tevî bandora mîlîtarîzmê û xizaniyê, wan israr kir ku di qada civakî de bimînin. Li Îranê, berxwedan, ku bi giyanê "Jin jiyan azadî" ve hate xurtkirin, tevî zexta dijwar jî, kolan, kampus û cihên kar veguherand qadên têkoşînê. Li Afganistanê, li hember sînordarkirinên berfireh ên Talîbanê li ser jinan, torên perwerdehiyê yên veşartî û rêxistinên hevgirtinê yên veşartî hatin vejandin, xeta berxwedanê berfireh kirin. Li zindanên Tirkiyeyê jinên girtî, tevî tecrîda dijwar û şert û mercên îşkenceyê, hem laş û hem jî nasnameya xwe bi awayên afirîner ên berxwedanê yên ji grevên birçîbûnê bigire heya hilberîna kolektîf parastin. Ev hemû mînak nîşan didin ku sala 2025’an dê di dîrokê de wekî sala ku jinên li Rojhilata Navîn eniyek berxwedanê ya hevpar ava kirin ku sînoran li dijî zilmê derbas kir, were nivîsandin.

 

Nûbihar Mistafa, Sekretera Koalîsyona Jinên Demokratîk a Herêmî ya Rojhilata Navîn û Bakurê Afrîkayê (NADA), nirxandinên xwe yên li ser pirsgirêkên ku jin di sala 2025’an de li Rojhilata Navîn pê re rû bi rû mane û tora têkoşînê ya ku pêşxistiye, parve kir.

 

'Sala 2025’an salek bû ku jin bûn qurbaniyên şer'

 

Nûbihar Mistefa tekez kir ku sala 2025’an ji bo jinên ku li Rojhilata Navîn dijîn saleke dijwar bû û got, "Sala 2025’an ji bo Rojhilata Navîn û gelên wê, bi taybetî ji bo jinan, saleke pir dijwar û tundûtûj bû. Piştî pêşketinan, em dibînin ku li Rojhilata Navîn û Bakurê Afrîkayê ji ber şerên li Kurdistanê û pevçûnên berdewam ên li Lubnan, Filistîn û Sûdanê aştî tune bû. Rastiya herî berbiçav a sala 2025’an ew bû ku jin ne aştî û ne jî aramî didîtin. Di her şerî de, jin bûn qurbanî. Wekî her şerî, jin bûn yên ku herî zêde êş kişandin. Ji ber vê yekê, demên herî krîtîk ji bo jinan ji hêla şerên li herêmê ve hatin şekilkirin. Jin rastî koçberî û krîza aborî hatin û dikarin zarokên xwe winda bikin. Jin wekî amûr di şer de hatin bikar anîn; mînak me ev yek vê dawiyê jî li Sûdanê dît. Jin li wir rastî tecawiz û destwerdanê tên. Jin di şeran de dîl tên girtin, carinan wekî milk/ganîmeta şer. Em rewşek wisa li Sûriyeyê, bi taybetî ji bo jinên Elewî dibînin. Ew tên firotin, ew bi komkujiyan re rû bi rû ne. Em behsa sedsala 21’ê dikin wekî sala zanistê, sala teknolojiyê, lê gava em li rewşa vir dinêrin, em vê pirsê dipirsin, Gelo mirovahî ewqas gendel bûye?”

 

'Dewletê bi siyasetên piralî ji bo jinan pirsgirêk afirand'

 

Nûbihar Mistafa, bi balkişandina ser hebûna berdewam a pergala serdestiya mêran, got, "Dîrok qet neguheriye. Zîhniyeta baviksalar a pênc hezar salî, pergala baviksalar û civaka serdestiya mêran roj bi roj xwe xurt dikin. Mirovahî bi gelek awayan pêş ketiye, lê ew nekariye xwe li ser bingehek rast, bi awayekî ku sûdê bide mirovahiyê bi cih bike; ew xwe li hember pergala kapîtalîst eşkere kiriye. Ev avahî, ku di bin siya pergala kapîtalîst de pêş dikeve, dibe sedema exlaqî, manewî û gelek awayên din ên gendeliyê û hilweşandina nirxan. Ev bûye pirsgirêka herî mezin a ku jin di sala 2025’an de pê re rû bi rû dimînin. Ya duyemîn ew têgihîştin e ku li cihên ku şer tune pirsgirêk tune ne. Lêbelê, jinan li van deran jî aştî nedîtine. Li hemî welatan, nemaze li Rojhilata Navîn û Bakurê Afrîkayê, dewletê bi polîtîkayên piralî ji bo jinan pirsgirêk afirandiye. Vê yekê hem bi rêbazên olî û hem jî bi polîtîkayên ku rê li ber serdestiya mêran vedikin kiriye."

 

'Bi sedan rêxistinên jinan hatin girtin'

 

Nûbihar Mistafa, mînakên sînordarkirina mafên jinan li Rojhilata Navîn da û destnîşan kir ku destkeftiyên jinan tên desteserkirin û rê li ber lêgerîna wan a azadiyê tê girtin. Nûbihar Mistefa got, "Bo nimûne, li Iraqê, pergala Şerîetê tê pêşanîkirin, bi armanca astengkirina mafên herî bingehîn ên jinan jî. Qanûna sivîl li gorî vê yekê hate guhertin. Vê yekê rê li ber jinan vekir ku di 9 saliya xwe de bên zewicandin û mafê wan ê berdanê ji dest wan hate girtin. Ev ji bo jinên li Iraqê derbeyek mezin bû. Destkeftiyên jinan li Tunisê yek mînak bûn, lê dema ku em li sala 2025’an dinêrin, em dibînin ku rewşa jinan, saziyên wan û berxwedana rêxistinên civaka sivîl her ku diçe sînordar dibe, cîhê wan teng dibe. Bi sedan rêxistinên jinan hatine girtin û karê rojnamegeran hat qedexekirin. Ev yek mînak bû, lê ev rewş li hemû welatan bûye rastiyek. Em dikarin bibînin ku azadiyên yasayî yên jinan her ku diçe sînordar dibin. Ev mînakên ku me ji bo sala 2025’an dane, mînakên herî zelal in ku rewşa jinan nîşan didin."

 

‘Jin dixwazin li kêleka me bisekinin’

 

Nûbihar Mistefa diyar kir ku rêxistinên jinan êdî herêmî nînin lê aliyekî gerdûnî girtine û karekterek kolektîf bi dest xistine û got: "Rêxistinên li dijî her cûre zehmetiyên ku jin pê re rû bi rû dimînin, hem aliyên erênî û hem jî aliyên ku rexne, nirxandin û kêmasiyên wan eşkere dikin hene. Pirsgirêkên jinan êdî herêmî nînin; ew dikarin tifaqekê ava bikin. Mînak, dema ku hilweşîna ekolojîk hebe, jin dikarin ji bo bilindkirina dengê xwe li dijî wê zemînek hevpar biafirînin. Bi gotineke din, pirsgirêk dikarin gerdûnî bin, sînorên neteweyî derbas bikin. Ev pirsgirêk, ku heta dewletan jî derbas dikin, dişibin hev. Dibe ku ew bi awayên cûda werin jiyîn, lê bingeha pirsgirêkan yek e. Ji bo ku ez mînakek ji xwe bidim, ez jî di NADA de beşdar im û min ev yek dîtiye: Di navbera dema ku min dest pê kir û niha de ferqek mezin heye. Jin dixwazin li kêleka me bisekinin û bêtir bi hev re bixebitin. Ew dixwazin berxwedanek cidîtir û bi coştir nîşan bidin. Rewşek erênî ye ku meriv bibîne ku jin ji pirsgirêkên xwe haydar in û li ser wan disekinin."

 

'Divê em xwe li cihê ku me xwe winda kiriye bibînin.'

 

Nûbihar Mistefa diyar kir ku jin beşdarî sendîkayên ku ji hêla dewletê ve hatine adaptekirin dibin û got ev "xapandinek" e ku ji hêla dewletê ve tê ferzkirin. Nubihar Mistera wiha berdewam kir, "Ev sazî bi polîtîkayên şerê taybet têne desteserkirin, ji ber vê yekê li vir xebata stratejîk nayê kirin û bersiva ku tê hêvîkirin nayê hilberandin. Dewlet van saziyan desteser dike û dixebitîne. Dema ku saziyên jinan bi rastî avahiyên ku li dijî pirsgirêkên jinan berxwe didin û xeta têkoşînê ava dikin bin, cîhên wan teng dibin. Di vê wateyê de, em dikarin li ser rexne û aliyên erênî biaxivin, lê hewldanek mezin jî heye. Rola pêşeng a jinan di hevgirtinê de, hem li herêmî û hem jî li cîhanê, encamên erênî dide. Parvekirina ezmûn û pisporiya wan piştgiriya hevbeş baştir dike. Her wiha pêwîst e ku rola tevgera azadiya jinên Kurd li vir were tekez kirin. Serhildanên ku ji hêla jinan ve bi dirûşmeya 'Jin, jiyan, azadî' hatin lidarxistin li çaraliyê cîhanê belav bûn û bandorek mezin çêkirin. Îsal, şoreşa jinan li Rojava, kampanyaya 'Ez hewceyê aştiyê me' û serhildana 'Jin, jiyan, azadî' li Rojhilat mînakên pêşeng bûn. Jinan di şoreşên li Kurdistanê bi fikra 'Divê em xwe li cihê ku me xwe winda kiriye bibînin' li ber xwe dan.”

 

'Jin dê azadiya xwe bi dest bixin'

 

Nûbihar Mistefa nirxandina xwe ya sala 2026’an bi van gotinan bi dawî kir: "Dema ku em ber bi sala 2026’an ve diçin, ez ji bo gelên bindest, yên ji bo azadiyê girtî û jinan azadiyê dixwazim. Sala 2025’an gelek dersên hînker fêrî me kirin. Tiştê ku me hem li Kurdistanê û hem jî li Rojhilata Navîn jiyan kir, fêrî me kir ku divê em tiştên ku me berê nekirine bikin. Divê em asta hişmendiya jinan bilind bikin. Divê ev hişmendî tenê di asta teorîk de nemîne; divê bi rêxistinê re were hev kirin. Divê em di her qada jiyanê de bigihîjin jinan û wan bi rêxistin bikin. Dema ku hişmendî û rêxistin bi hev re werin, jin serkeftinê bi dest dixin. Li pêşiya têkoşîna jinan a ji bo azadiyê ti astengî tune ne. Ger di navbera jinan de tifaqek li ser bingeha têkoşînê were pêşxistin, em ê bandora wê ya mezin bibînin. Sedsala 21’ê dê sedsala jinan be. Ez her wiha spasiya xwe ji rêberê me Abdullah Ocalan re diyar dikim. Ji ber ku wî bi pêvajoya 'Aştî û Civaka Demokratîk' însiyatîf girt da ku pirsgirêkên li Rojhilata Navîn çareser bike. Berpirsiyariya me ya kolektîf e ku em vê pêvajoyê bi rê ve bibin. Aştî dê li herêmê ava bibe û jin ne tenê mafên xwe lê di heman demê de azadiya xwe jî bi dest bixin. Ez bawer dikim ku sala 2026’an dê ji bo jinan salek cûda be.”