Melek Avci

 

ENQERE - Qedexeyê perwerde, bi zorî zewac, şîdet, desteştiş, vînîkerdiş, wareyê îstîmlakî ra dûrfistiş… Rojnamegera Afgan Nîlofor Ayoubî zext û binpaykerdişê ke Talîbanî 4 serran de cinîyan rê kerdo, qal kerd. Nîlofor Ayoubî wina va: “Heta ke dinya bêveng bo, do zulm zî giran bo.”

 

15ê tebaxa 2021ine de Talîbanî Afganîstan de îqtîdar kerd binê kontrolê xo û no semedê cinîyan tena vurnayîşê îqtîdarî nêbê, roja ke kewtî binê tehdîdî bi. Mîyanê nê çar serran de perwerdeyî ra bigîrê, heta wareyê xebata cinî her wareyî de bi şîdet û qedexeyan dir yenê rî bi rî.

 

Rojnamegere û aktîvîsta heqê cinîyanê Afganan Nîlofor Ayoubî derheqê çar serrê peyîn yê Afganîstanî û tesîrê cinîyan ser o qisey kerd.

 

‘Ez nameyê înan ser o têkoşîn kena’

 

Nîlofor Ayoubî dîyar kerd ke Talîban 15ê tebaxa 2021ine da Afganîstan bidest kerd û va: “No îşxalkerdişê cuya ma ya cinîyan bi kurayî tesîr kerd. Mi kar, keye û xebatê xo yê cinîyan uca de verda û mecbûr menda ke vejîyî. Goreyê NY’î 2024ine de 23,7 mîlyon Afganî hewcedariya înan bi hetkarî est a. Ez platformê X û forumê mîyanneteweyî de nameyê înan ser o qisey kena. Ez asayîş de ya la çimsûrîya hemverê înan kezeba mi veşnena.”

 

‘Zext û binpaykerdişî dewam kenê’

 

Nîlofor Ayoubî wina va: “Bi surgun şarê xo ra dûr kewta. Ez bi telefon û torê bînan aktîf bena. Hevalê mi bi zor ameyî zewicnayîş. Yê bînî semedê perwerd bidê tutanê xo, xo nimitî. Goreyê Yewîneya Cinîyan ê NY’î semedê zextê Talîbanî cinî azadîya xo ra bêpar mendê. 2023ine de se ra 28.7 tutê kênayî semedê problemê ekonomî ameyê zewicnayîş. 2025ine de zî aşmêke de 2 hezar cinî semedê metodê cil û belgan binpay kerdê ameyî tepiştiş.”

 

‘Cinîyan bêhêvî û feqîr keno’

 

Nîlofor Ayoubî dewam de wina va: “Cinî wareyê perwedeyî ra dûr vistî. Unîversîta, dibistanê mîyanên ra dûr vistî. Goreyê UNESCO’yî 2021ine ra heta nika mîlyonêke tutê kênayî dibistanan ra ameyê dûrvistiş. 2022ine de bi qedexeyê unîversîta ameyoxê hezaran kesî çin kerd. Bêperwerdebîyayîş cinîyan bêpawitiş verdeno. Zirar dano ameyoxê Afganîstanî. No qedexe cinîyan mahkumê feqîrî keno û bêhêvî verdeno.”

 

Cayêk ke muracat bikerê çin o

 

Nîlofor Ayoubî mekanîzmayê ke cinî bieşkê muracat bikerê ard vîr û va: “Hevalê min ê Afganî vanê, cayêk ke cinî muracat bikerê çin o. Rewşa îstîsmar yan zî zewacî de cayêk ke cinî muracat bikerê çin o. Vera nê dadgehê Talîbanî ceza danê. Remnayîş, tepiştiş û sûîkast zaf yenê ciwîyayîş. Talîban derheqê heqê cinîyan de pêro rayîrê qanûnî werte ra wedarna.”

 

Hewcedarî bi hetkarîyêk xurt est o

 

Nîlofor Ayoubî qiseykerdişê xo tewr peyîn wina qedêna: “Hewcedarîyê ma tenê bi retorîkî nê, bi hetkarîyê xurt ke ma pîl keno, bi burs û platforman est o. Reaksîyonê komelê mîyanneteweyî xeylêk qels o. Ganî tena gûna bi waya mi nêro, ganî ma bi can û zerrî semedê înan têkoşîn bikerê. Ez o têkoşînê xo dewam bikerî. La eke dinya bêveng bimano, do hêvîyê cinîyê Afganan çin bibo, vengê înan nêro eşnawitiş û do binê zextan de bipelçiqyê.”