WAN - Wan’ın Ebex ilçesinde bulunan Ezidî Dilşah Zindanı ile ilgili anlatılan rivayetler dikkat çekerken, tarihi yapı, definecilerin hedefinde olması ve korunmaması nedeniyle yok olma tehlikesi ile karşı karşıya.

 

Wan’ın Ebex (Çaldıran) ilçesinde, Arîkele (Ali Kelle) Dağı eteklerinde yer alan Ezidî Dilşah Zindanı, hem ismiyle hem de tarihiyle önemli bir miras. Ezidî Dilşah Zindanı aynı zamanda yaklaşık üç yüzyıldır ayakta duran önemli bir tarihi miras olarak da dikkat çekiyor. 18’inci yüzyılda Ezidî lideri Kok Ağa tarafından inşa ettirilen ve yönetimini kızı Dilşah’ın üstlendiği zindan, hem mimari özellikleri hem de taşıdığı kültürel anlamla bölge tarihine ışık tutuyor.

 

Adalet mekanizmasının temsili

 

Yaklaşık 15 metre uzunluğa ve 8 metre genişliğe sahip olan yapı, 12 bölmeden oluşuyor. Tarihsel anlatımlara göre zindanda, kadınlara ve çocuklara zarar verenler, hırsızlık yapanlar ya da komşularının haklarına el uzatanlar cezalandırılıyordu. Bu yönüyle yapı, Ezidî toplumu içerisinde adalet mekanizmasının bir parçası olarak işlev gördü. Aynı zamanda zindanın önünde iki kümbet kalıntıları da yer alıyor. Yöre halkının verdiği bilgilere göre, bu kümbetler dört tane iken zamanla tahrip edildi. Yapıların tahrip edilmesi sonucunda ikisi yok olurken, geriye sadece iki kümbetin kalıntısı kaldı.

 

Yok olma tehlikesi altında

 

Tarihi yapıların çoğunda olduğu gibi Êzidî Dilşah Zindanı da hem definecilerin hedefinde hem de yok olma tehlikesi altında. Halkın “haç işareti buldukları her yeri kazıyorlar” sözleri, tarihi yapılara yönelik tahribatı en net açıklayan cümlelerden biri. Zindanın etrafında sayısız kazılmış çukurun olması definecilerin uğrak mekanı olduğunun da göstergesi. Zindan için restorasyon ve koruma çalışmalarının yapılmaması ise yapı açısından yıkılma riski taşıyor.

 

Dilşah’ın yönetiminde olan bir zindan 

 

Zindanın ismi ise Kok Ağa’nın kızı Dilşah’tan geliyor. Dilşah’ın hem yönetimde söz sahibi olduğu hem de toplumun düzenini korumada etkin rol oynadığı söyleniyor. Bu zindanda cezalandırılan kişilerden bazılarının yıllarca zindandan çıkamadığı anlatılırken, kimilerinin de çıktıktan sonra bir daha suç işlemedikleri söyleniyor. 

 

Halk zindana kutsallık atfediyor

 

Halk arasında Ezidî Dilşah Zindanı’nın kutsal bir mekan olduğu da rivayet ediliyor. Bazı köylüler zindanın çevresinde gece vakti ışıklar gördüklerini, içeriden sesler geldiğini söyler. Bu yüzden zindanın mistik bir yönü olduğuna, koruyucu ruhların bulunduğuna inananlar da mevcut.