Şehrîban Aslan

 

AMED - Wendekarê ke tewrê qursê ziwanê kurdkî yê MED-DERî benê, bi serran o hewl danê ke ziwanê xo yê dayîke bimûsê û eynî wextî de hemverê asîmîlasyonî de têkoşînek gird danê. Wendekarê ke tewrê qursan benê vatî, “Ganî ma ziwanê xo bipawê semedo ke o hêdî hêdî vînî nêbo û dest ra nêşêro. Ziwanê ma bîyayîşê ma yo û ma do bîyayîşê xo bipawê.”

 

Xoverdayîşê şarê kurdî hemverê sîyasetê înkar, çinkerdiş û asîmîlasyonî ke bi serran o şarê kurdî ser o yeno kerdiş, dewam keno. Her çiqas zextê girdî yenê kerdiş ke semedê şuxilnayîşê ziwanê kurdkî bêro binpaykerdiş û ziwan bêro xovîrrakerdiş zî kurdan heta nika hemverê nê têkoşîn domnayê. Yew nê têkoşînan ra destpêkerdişê qursan o ke semedê musayîşê ziwanê dayîke ameyê akerdiş. Komeleya Cigêrayîşê Ziwan û Kulturê Mezopotamyayî (MED-DER) ke serra 2017 ra nat qursê ziwanê dayîke dano, bi musayîşê ziwanê dayîke bi seyan wendekarê ke tewrê nê qursan benê ra têkoşînek gird hemverê asîmîlasyonî dano.

 

Şarê Kurdî hemverê sîyasetê înkar, çinkerdiş û asîmîlasyonî yê ke şarê kurdî ser o yeno domnayene, xo ver dano. Her çiqas zextêk gird yeno kerdiş ke ziwanê kurdkî bêro çinkerdiş û bêro xovîrrakerdiş zî la kurdan heta roja ma hemverê nê de têkoşînê xo domnayê. Yew nê dayîşê têkoşînî qursan ê ke semedê musayîşê ziwanê xo yê dayîke yo. Komeleya Cigêrayîşê Ziwan û Kulturê Mezopotamyayî (MED-DER), ke serra 2017ine ra nat qursê ziwanê dayîke dano, bi musnayîşê ziwanê xo yê dayîke bi seyan wendekaran rê, hemverê asîmîlasyonî beno cewab.

 

Xeylêk wendekaranê ke beşdarê qursê MED-DERî benê dîyar kenê ke ê verê cû qet bi ziwanê xo yê dayîke qisey nêkerdê û tîya de musayê, no zî bîyo sebeb ke ê bibê mamoste.

 

‘Ez her hetê cuya xo de bi ziwanê xo qisey kena’ Wendekara qursê ziwanê kurdkî Songul Şik, va ke aye heşt serrê verê tewrê qursî bîya û verê cû qet bi kurdkî nêzanaya. Songul Şik ke dîyar kerd aye o wext qiseykerdişê kurdkî de xeylêk lawaz bîya û va, “Mi dest bi qursî kerd, wextêk derbaz bi, dima ra qeyûm ame tayînkerdiş û qursê kurdkî ame padayîş. Ez kurdkî musabîya, la nê heşt serran de mi tay zehmetî ant. Qaso ke destê mi ra ameyîne mi bi ziwanê xo yê dayîke qisey kerdêne. Mi hemverê asîmîlasyonî sereyê xo nêda ro. Mi heme hetê cuya xo de bi kurdkî qisey kerd. Qursê ma nika newe dest pêkerdê û semedo ke ez xo hîna aver berê, ancî dest bi qursî kerd.”

 

‘Eke ziwanê ma çin bo, ma zî çin ê’

 

Songul Şik, ke bi tuta xo ya qije dir ameya qurs, wina va, “Ez wazena tutê ma bi ziwanê xo yê dayîke pîl bibê. Semedo ke mi tuta xo bi xo ard, ez fikrîyena ke aye do mi ra tewr baş bimûso û qisey bikero. Ez keye de aye dir bi kurdkî qisey kena. Wexto ke aye yena tîya, ma xo rê kurdkî qisey kenê, semedê nê bi xozayî aye do mi ra başêr ziwanê xo yê dayîke bimûso. Ganî heme kesî qedrê ziwanê xo bigîrê; ziwanê ma nasnameyê ma yo û eke ziwanê ma çin bo, ma çin ê. Ganî mektebê perwerdeyê bi kurdkî estbê û qursê ma yê kurdkî hîna zêdeyêr bibê.”

 

‘Ez resaya sewîyeya mamosteyîya kurdkî’ Hamdiye Acer Guzel, wendekarêk bîne ya ke tewrê qursî bîya, dîyar kerd ke aye semedo ke bibo mamosteya pêşdibistane ameya qursê ziwanê kurdkî û va, “Semedê têkoşînê hemverê asîmîlasyon û înkarî, keye, bi taybetî dayîkî, lazim o ke bi kurdkî qisey bikerê. Ziwanê ma yê dayîke bi fermî nîno qebûlkerdiş; semedê nê, ganî ma tutanê xo perwerde bikerê û ziwanê înan ê dayîke înan rê bimûsnê. Wexto ke keye bi kurdkî qisey keni, ziwanê dayîke binhişê tutan de ca gêno. Mi ziwanê xo yê dayîke rind zanayîne semedo ke kurdkî keye de ameyîne qiseykerdiş. La semedo ke ez tarîxê ziwanê xo rind bimûsî, min serra 2010ine de dest bi tewrêbîyayîşê qursê Kurdî-Derî kerd. Ez resaya sewîyeya mamosteyîya kurdkî. Semedo ke mi qursê mamostetîye temam nêkerd, mi nika dest bi ameyîşê tîya kerd.”

 

Hamdiye Guzel ke dîyar kerd ke aye ameya qurs ke bi rastî wazena tutanê xo dir bi kurdkî qisey bikero, kêfweşîya xo ya temamkerdişê qursî ard ziwan. Hamdiye Acer Guzel zî venga heme kesî da ke keye de tutanê xo dir bi ziwanê xo yê dayîke qisey bikerê.

 

Wendekarêka bîne, Esem Eren, dîyat kerd ke aye semedo ke bibo mamosteya pêşdibistane ameya qursê kurdkî û va: “Wexto ke ez reya yewine ameya, mi nêeşkayîne kurdkî qisey bikerî. Ma serra 1990ine ra nat cuyêka koçere ciwîyena. Ma mecbûr mendî ke ma bêrê merkezê Amedî ma nêeşkayî bi ziwanê xo yê dayîke qisey bikerê; ma ziwanê xo xo vîr ra kerd. Ez hîrê aşmî yo yena û ez nika eşkena qisey bikerî. Ez tena semedê xo nê, eynî wextî de semedê hevalanê xo zî eşkena qisey bikerî ke yê ke qet bi nê ziwanî nêeşkenê qisey bikerê zî tîya zaf weş aver şîyê.”

 

‘Bêrê ma bîyayîşê xo bipawê’

 

Ganî asîmîlasyon û qedexeyê ziwanê ma ser bêro wedaritiş. Ganî mektebî bi ziwanê ma yê dayîke bêrê akerdiş. Tutê ma hema zî semedê ziwanê xo têkoşîn kenê. Ganî keye her wext keye de, komelî de û her hetê cuya xo de bi kurdkî qisey bikerê. Wexto ke ma tutanê xo ra ewnîyenê, ê nêeşkenê bi ziwanê xo yê dayîke qisey bikerê. Ganî ma ziwanê xo bipawê ke hêdî hêdî vînî nêbo û vînî nêbo. Ziwanê ma bîyayîşê ma yo, û ganî ma bîyayîşê xo bipawê.”