Pelşîn Çetînkaya

 

AMED - Avûkate Esra Saçaklidir derheqê şîdetê hemverê cinîyan ke cematî de normal beno, qisey kerd û qetî kerd ke tena rêziknameyê qanûnî nê, la eynî wextî de hewldayîşê perwerde û hişyarîkerdişî zî semedê qedênayîşê şîdetî yê hemverê cinîyan xeylê muhîm o.

 

Her ke şîdetê hemverê cinîyan welat de zêde beno, nêbîyayîşê tedbîranê bi bandor semedê cezakerdişê kerdoxan qesawetêk pîl cematî de virazeno. Her çiqas vatişê pederşahî, zordarîyê cematî û polîtîkaya bêcezaî hewl danê ke şîdetî normal bikerê, nê kerdişî eynî wextî de kerdoxan zî hêzdar kenê, mesela giranêr kenê. Bêtêduştîya cinsî û rolê adetî, stûnê bingehî yê şîdetî, eynî wextî de benê sebebê zordarîyê cinîyan ser, sewbîna girêdayîşê ekonomî zî sebebê dewamkerdişê ci beno.

 

Avûkate Esra Saçaklidir derheqê hewldayîşê meşrûkerdişê şîdetî yê hemverê cinîyan ser o ercnayîş kerd.

 

‘Zîhnîyetê pederşahî û bêtêduştîya cinsî stûnê bingehîn yê şîdetî yê’

 

Esra Saçaklidir eşkera kerd ke bêtêduştîya cinsî faktoreko sereke yo zêdebîyayîşê şîdetê hemverê cinîyan de û wina va: “Sebebê tewr gird ke şîdetê hemverê cinîyan welatê ma de zêde beno û hîna zî vila yo, no yo ke bêtêduştîya cinsî hîna zî bandorêk kûr kena. Her çiqas cinî vernîya qanûnî de têduşt vînenê, pratîkî de normê pederşahî û zîhnîyetê pederşahî dewam keno. Çi heyf, no reyan eşkeno sîstema huqûqî de zî bêro kewtiş. Wexto ke na rewşe sîstemê huqûqî de bêro kewtiş, cinîye belkî mecbur bimano ke têkoşînê xo vera bido çike bawer kena ke kerdox do nêro muhakemekerdiş. Heto bîn ra, kerdox eşkeno nê firsendî bigîro û bi asanî sûc bikero. Şîdetê hemverê cinîyan ganî tena sey fîzîkî nêro dîyayîş. Wexto ke ma hetê cematî de vînenê, no eşkeno ekonomî, cinsî, cematî yan zî dîjîtal bo. Ganî ma bi raştî nê sey gonîrijnayîşêk bîhesibnê. Dayîke, wayê û bira heme binê şîdetî de yê. No semed ra, bi temamî, ganî vernîya zordarî, şîdetî û bêtêduştîya cinsî bêro girewtiş.”

 

‘Cinî yenê muhakemekerdiş, mêrdeyî nê’

 

Esra Saçaklidir qetî kerd ke zîhnîyetê serkêşî yê mêrdan sîstemê dadwerî de zî ca girewto û wina va: “Mîsal, wexto ke cinîyêk rastê şîdetî bêro û şêro qereqolê polîsan, rastê helwestanê qijvistişî yê hêzanê asayîşî yena. Wexto ke mesele kewena dadgehe, cinî zî hetê dadgehe ra yenê muhakemekerdiş. Çi heyf, no têkoşînê hemverê şîdetî de hîsêk bêhêvîtî virazeno. Labelê, ganî qanûn, kerdişê sûcdaran bierjno, kerdox nê, hereket yan kerdişê qurbanîyan. Ma qalê polîtîkayêka bêcezaîya timûtim kenê. Na polîtîkaya ke ma qalê ci kenê, polîtîkayêka bi zelalî ameyî diyarkerdiş nîya.”

 

‘Ganî ziwanê pederşahî bêro terkkerdiş’

 

Esra Saçaklidir qetî kerd ke gama verêne semedê biqedênayîşê şîdetî vurnayîşê zîhnîyetî yo û wina va: “Eke ma çareserî ra biewnê, mesele tena bi caardişê cezayan çareser nêbena. Ganî ma zîhnîyet bivurnê û açarnê. No zîhnîyet eşkeno bi programanê perwerde û hişyarkerdişî bêro vurnayîş. No do vernîya bêtêduştîya cinsî bigîro. Peynî de, ez wazena cinîyan ra vajî: Şîdet qet çarenûse nîya. Bêvengî bi temamî nîna qebûlkerdiş. Bêvengî bêhêzî ya. Ma bawer kenê ke cinî, pîya, do heme cematî û heme qanûnî bi piştgirîya yewbînan bivurnê. Sey avûkate, ma wazenê neql bikerê ke ma do timûtim kîşte nê têkoşînî de bê.”